Floriade terrein van inspiratiebijeenkomst Green Cities
In april wordt op het terrein van de Floriade een inspiratiebijeenkomst gehouden van Green Cities Europe. Doel is gemeenten te inspireren in het kader van groene, gezonde en leefbare steden, en kennis, ervaringen en praktische inzichten met elkaar te delen. Dat gebeurt door inleidingen van diverse sprekers en een excursie ‘langs de praktijk’.
De inspiratiebijeenkomst op donderdag 7 april in het gebouw van Aeres Hogeschool op het Floriadeterrein in Almere, heeft als thema ‘Vergroenen Voor Robuuste Leefkwaliteit’; de bijeenkomst maakt deel uit van een serie van (aanvankelijk) vier bijeenkomsten door het hele land. In 2021 zijn de eerste twee gehouden; de derde en vierde moesten door de toen geldende coronamaatregelen worden geannuleerd. Het doel van de bijeenkomsten is gemeenten te helpen bij de transitieopgave op het gebied van klimaatadaptatie in de komende jaren. Green Cities wil de gemeenten de kans geven onderling ervaringen en kennis uit te wisselen aan de hand van lezingen, diapresentaties en excursies.
Terugkijkend op de eerste bijeenkomsten in Leiden en Nijmegen zegt Sytse Berends van Green Cities Europe dat hij blij is dat diverse gemeenten de uitnodiging hebben geaccepteerd en dat hij hoopt dat bij de komende bijeenkomst nog meer gemeenten acte de présance geven. Volgens Berends is vooral de hoe-vraag bij gemeenten groot. ‘Als je op één middag met tien, twintig collega’s ervaringen kunt uitwisselen over de uitdagingen waar gemeenten de komende jaren voor staan, dan heb je de meest efficiënte middag van het jaar.’
Als voorbeeld noemt hij Leiden en de ontwikkeling van het Singelpark. ‘Dat is een voorbeeld van bewonersparticipatie bij een groot project. Voor andere gemeenten is dat een kans om daarvan te leren, zonder zelf het wiel weer opnieuw uit te hoeven vinden.’
Singelpark
Het Singelpark in Leiden en de burgerparticipatie stonden centraal bij de eerste bijeenkomst, eind september vorig jaar. De gemeente Leiden reserveerde in 2013 ruim 14 miljoen euro voor de realisatie van het Singelpark1, dat diverse oude en nieuwe parken met elkaar moest verbinden en met ongeveer 6 kilometer lengte het ‘langste’ park van Nederland zou worden. De groene route doorkruist diverse andere gebieden, zoals de campus van de Universiteit van Leiden en de Hortus botanicus.
In het beeldkwaliteitsplan, dat LOLA landschape architects en Studio Karst in samenspraak met gemeente en Stichting Vrienden van het Singelpark maakten, werd in 2014 de visie op het vergroenen, versterken en verbinden van de Leidense waterstructuur uiteengezet. Het plan diende als leidraad voor het uiteindelijke ontwerp.
Op de bijeenkomst in Leiden vertelde Peter Veenstra van LOLA landscape architects2 dat het Beeldkwaliteitsplan Singelpark was gemaakt in het kader van een internationale ideeënwedstrijd. Hij benadrukte dat het vooral een gezamenlijk plan moest zijn van gemeente, ontwerpers, Rinny Kooi (botanische curator van het Singelpark), inwonersstichting Vrienden van het Singelpark en inwoners van Leiden. Bij het plan is uitgegaan van tien uitgangspunten die moesten zorgen voor een duidelijke structuur, een aantrekkelijke identiteit en een levendig parkgebruik. Die uitgangspunten hielden onder meer in een aaneenschakeling van terreinen, een duidelijke overgang tussen de verschillende parken, monumentale bomen bij elk parkplein in de overgangszone en voor elke ‘poort’ (de in- en uitgangen van elk gebied) een ontwerp dat past bij de identiteit van het gebied.
Veenstra gaf aan dat de ambitie aanvankelijk niet door iedereen werd omarmd en dat er ‘best wel weerstand is geweest’, maar dat het uiteindelijk een project van de Leidenaren is geworden.
Participatie
Patricia Scholte, ontwerper openbare ruimte, en Frank Kalshoven, landschapsarchitect, van de gemeente Leiden belichtten vooral het participatief ontwerpen3. Verbinden, verbeteren en vergoenen waren volgens Kalshoven de drie sleutelwoorden bij de realisatie van het Singelpark.
Hij noemt de samenwerking met de inwoners als cruciale factor voor het succesvolle proces. Door de ruimte die de Leidenaren kregen is bijvoorbeeld het plan voor het Ankerplein uiteindelijk afgeblazen omdat er heel veel weerstand op kwam; met name het verbieden van honden in het gebied bleek een heikel punt. Later werd het plan nieuw leven ingeblazen en zijn de bestaande elementen uit het oude park gebruikt om het gebied te versterken.
Het aanpakken van het Lakenpark kende een valse start doordat de verschillende partijen het niet eens konden worden en er onduidelijkheid bestond over waar de parkeerplaatsen zouden komen. De speeltuinvereniging vroeg zich af of de gemeente niet veel te dominant aanwezig was in het participatieproces. Uiteindelijk is alles goed gekomen en wordt het park volgens Scholte en Kalshoven nu ook omarmd door de bewoners.
Bij de inrichting van het deel Jan van Houtkade is ook geluisterd naar de mening van de bewonerswerkgroep door, zoals Van Kalshoven zegt ‘gewoon te praten met elkaar, te discussiëren en elkaar te respecteren’. Ook werden nadrukkelijk de jongeren erbij betrokken door ze te benaderen en mensen aan te spreken.
Sparren
Michelle de Roo, landschapsontwerper en als bewoner betrokken bij de Vrienden van het Singelpark, sprak over de rol en invloed van de Vereniging bij het tot stand komen van het langste park van Nederland4. Volgens haar was het Singelpark er zelfs zonder de Vrienden nooit gekomen. De van geboorte Amerikaanse vertelde: ‘Ik ben geen Nederlander, maar wel Leidenaar door het Singelpark.’
Om de aanwezigen ook in de praktijk de uitwerking van de plannen te laten zien, werd na de inleidingen een rondgang langs een gedeelte van het Singelpark gehouden. Berends: ‘Door bij een excursie samen een rondje te lopen met collega-gemeenten, krijg je de gelegenheid te sparren en ervaringen uit te wisselen. Vaak met gemeenten uit andere delen van het land, waar je in de praktijk niet snel contact mee hebt.’
Diezelfde opzet was er bij de tweede bijeenkomst, begin november, in Nijmegen5. Beleidsadviseur Ton Verhoeven van de gemeente vertelde hoe Nijmegen inspeelt op de urgentie van de groene stad. Steffen Nijhuis van TU Delft gaf een presentatie over het ontwerpen van stedelijke ruimte met als vertrekpunt het veranderende klimaat. Madeleen Helmer van Klimaatverbond Nederland, nam de deelnemers ’s middags mee op ‘wijksafari’ voor een kennismaking met de praktijk.
Almere
Ook bij de derde bijeenkomst op 7 april in Almere zijn er lezingen en diapresentaties, gevolgd door mogelijk een rondgang over het Floriade-terrein. De invulling van het programma wordt later bekendgemaakt. Meer informatie over deze bijeenkomst is te zijner tijd te lezen op de site van Green Cities Europe, https://nl.thegreencities.eu/events/.
Bronnen 1 In Stedelijk Interieur, 2021 nr. 2 staat een uitgebreid artikel over de ontwikkeling van het Singelpark in Leiden onder de titel: Leids Singelpark omarmt de binnenstad 2 https://thegreencities.eu/wp-content/uploads/2021/09/GCE_Leiden_Lola.pdf, diapresentatie Peter Veenstra, LOLA landscape architects 3 https://thegreencities.eu/wp-content/uploads/2021/09/GCE_Leiden_Gemeente-lr.pdf, diapresentatie Patricia Scholte en Frank Kalshoven, gemeente Leiden 4 https://thegreencities.eu/wp-content/uploads/2021/09/GCE_Leiden_Vrienden.pdf, diapresentatie Michelle de Roo, Vrienden van het Singelpark 5 In Vakblad Groen, 2022, februari, staat een uitgebreid artikel over de bijeenkomst in Nijmegen