Geen stenen jungle, maar een stenen woestijn: “Hitte is een stille ramp voor de stad”

Zomers worden steeds heter – vooral in steden, die zijn opgetrokken uit asfalt en beton en daardoor veel warmte vasthouden. De gevolgen zijn groot: hittestress leidt tot serieuze gezondheidsrisico’s voor kwetsbare stadsbewoners zoals ouderen en zwangere vrouwen, maar bijvoorbeeld ook tot slechtere schoolprestaties bij kinderen. In Rotterdam is daarom het HitteLab opgericht, een initiatief van kennisinstellingen en gemeente om de stad weerbaar te maken tegen extreme hitte.

Opwarmende stad
Door klimaatverandering moet Rotterdam zich schrap zetten voor steeds hogere temperaturen. Hittegolven zullen de komende jaren vaker voorkomen, langer aanhouden en intenser zijn. En ook nu zorgt hitte al voor veel problemen. Hans de Voogd, directeur van Resilient Delta en een van de initiatiefnemers van het HitteLab, noemt extreme hitte een ‘stille ramp’ voor de stad.

“Als het water door klimaatverandering tot gevaarlijke hoogte stijgt, twijfelt niemand eraan dat we actie moeten ondernemen,” zegt hij. “Maar stijgende temperaturen zorgen niet meteen voor alarmbellen. Hitte is een enorm onderschat klimaatrisico, omdat de gevolgen minder zichtbaar zijn dan de schade van bijvoorbeeld een overstroming of een hevige storm. Het is belangrijk dat we als samenleving gaan inzien dat ook de impact van hitte desastreus is.”

Elk jaar overlijden er mensen aan hittestress. Andere gezondheidsrisico’s zijn uitdroging, slaapproblemen, hoofdpijn en concentratieverlies. “De gezondheid van bewoners en de leefbaarheid in de stad staan nu al onder druk door de toenemende hitte, vooral in kwetsbare wijken”, zegt De Voogd. “En we moeten ons voorbereiden op nog extremere scenario’s.”

Kwetsbare mensen en wijken
Hitte treft niet iedere Rotterdammer in gelijke mate. Professor Lex Burdorf, hoogleraar determinanten van volksgezondheid bij het Erasmus MC, ziet grote temperatuurverschillen binnen de stad. “Op een hete dag is het in sommige Rotterdamse wijken wel vijf tot zeven graden warmer dan op andere plekken in de stad,” zegt hij. “Dat heeft alles te maken met de inrichting van de buurt: op sommige plekken vind je weinig groen en water, en vooral veel steen. Dat maakt veel uit. Tijdens een periode van hitte kun je beter aan de Kralingse Plas wonen dan in de Afrikaanderwijk.”

Ook de kwaliteit van woningen speelt een rol. In wijken die het kwetsbaarst zijn voor hitte, zijn veel huizen slecht geïsoleerd tegen warmte. Burdorf: “Inwoners van deze wijken hebben daardoor niet alleen last van een hogere buitentemperatuur, maar ook van een hogere binnentemperatuur. Hittestress is dus niet alleen een klimaatprobleem, maar ook een sociaal probleem. In kansarme wijken zien we de grootste negatieve gezondheidseffecten. Vooral ouderen, zieken, zwangere vrouwen en andere kwetsbare groepen lopen daar gezondheidsrisico’s.”