Terugblik op excursie naar Tuinen Mien Ruys

Donderdag 12 september organiseerde Stichting Steenbreek een excursie naar de Tuinen Mien Ruys in Dedemsvaart. Een groen monument van 25.000 m2 dat is ontstaan door de creativiteit en het enthousiasme van één vrouw. Tuinarchitect Mien Ruys heeft 70 jaar lang haar ideeën over beplanting en tuinarchitectuur gebruikt om een fascinerende tuin te maken.

Om zelf ervaring op te doen experimenteerde ze met vormen en planten in de moestuin van haar ouders. Vanuit het ouderlijk huis trok ze een kaarsrecht pad de tuin in, tot tussen de vruchtbomen. Daar maakte ze een dwarspad en precies op de kruising een kleine vierkante vijver. Rond die vijver en onder de bomen zette ze alle planten die ze mooi vond. Na een jaar was daar weinig van over. Ze had planten gebruikt die thuishoren op een kalkrijke bodem en niet wilden gedijen op de wat zurige grond in Dedemsvaart. Ze moest kiezen. Of de bodemgesteldheid veranderen of het plantenassortiment aanpassen. Het werd het laatste en dit werd voor haar een belangrijke stelregel: kiezen voor planten die thuishoren bij de gegeven omstandigheden.

‘Gemeenschappelijke tuinen’
Na de oorlog, de tijd van wederopbouw, had ze veel werk voor woningbouwverenigingen en maakte ze veel ‘gemeenschappelijke tuinen’. Altijd zocht ze naar de essentie van de ruimte en de mogelijkheden van de plek; een eenvoudige, functionele indeling, met een losse, natuurlijke beplanting. Dit laatste onderscheidde haar van haar collega’s uit die tijd. Ook zij zochten naar eenvoud en helderheid, maar vonden vaste plantenborders een onnodige versiering. Mien Ruys meende daarentegen dat vaste planten juist de natuurbeleving in een tuin mogelijk maken, een in haar ogen belangrijke functie van de tuin. Haar doel was ook om al het goede van tuinieren uit te leggen aan de ‘gewone man’. Met het uitgeven van een tijdschrift ‘Onze eigen tuin’ maar ook met het aanbieden van een kant-en-klaar pakket aan planten geschikt voor bepaalde ligging, bodem en kleur zodat mensen zelf heel makkelijk een tuin konden aanleggen. Wat wij anno nu met Steenbreek vertellen, heeft Mien Ruys dus ook jaren verkondigd.

Veelzijdig inzetten van groen
De Tuinen Mien Ruys bestaan nu uit een reeks van dertig stijltuinen die zowel volgens oude als nieuwe tuinideeën zijn aangelegd en beplant met uitgebalanceerde plantencombinaties. Er wordt geëxperimenteerd met nieuwe plantencombinaties en tuinmaterialen. Ook bij de Tuinen is de klimaatverandering te merken. Ook al is destijds zo goed nagedacht over de aanleg en het kiezen van de juiste plantensoorten, in sommige stukken in de tuin is het enorm heet en droog. Beheerder Conny den Hollander merkt een enorm verschil met tien jaar geleden. De planten staan stil en het onkruid vaak ook maar daarvoor in de plaats is het dagelijks een uitdaging om sproeischema’s te maken. Zeker bij een dreigend sproeiverbod, moet toch voor de toekomst gekeken worden hoe oppervlaktewater gebruikt en opgeslagen kan worden. De extremere weersoorten zijn een uitdaging bij het onderhoud en noodzakelijk herstel van de monumentale tuinen.

Net als in de rest van Nederland heeft de Tuinen te kampen met buxusmot en de eikenprocessierups. Bestrijdingsmiddelen worden echter niet gebruikt daarom worden natuurlijke vijanden ingezet. Dagelijks wordt de buxus door vrijwilligers geïnspecteerd en worden rupsen handmatig weggehaald. Ook zijn afgelopen jaren veel mezenkasten opgehangen in de bomen en dat werkt goed. Momenteel loopt een onderzoek naar vleermuizen want deze blijken een zeer geschikte natuurlijke vijand te zijn voor de eikenprocessierups.

Nieuwe experimenten
Het klimaat verandert en daarmee de eisen aan onze buitenruimte. Bewust kiezen voor de juiste plant op de juiste plek wordt alleen maar belangrijker. In samenwerking met Lageschaar Vaste Planten werd in de Tuinen in 2018 een nieuwe border aangelegd met een natuurlijk ogende beplanting en een positief effect op de biodiversiteit: concept Prairie Garden.

Om hittestress en wateroverlast tot het minimale te beperken, kunnen we kiezen voor de volgende oplossingen:

• Overbodige bestrating verwijderen
• Gazon
• Groene daken
• Gevelgroen
• Bomen
• Beplanting
• Wadi’s
• Mulchen
• Goede bodemvoorbereiding

Beplanting dient geschikt te zijn om hoge wateroverlast te verdragen maar ook bestand zijn tegen langere periode van droogte. De beplanting moet diep wortelend zijn, weerbaar tegen ziektes, fijnstof afvangen en co2 vastleggen.

Goede waterhuishouding
Prairie Garden is een stabiel systeem dat weinig tot geen onkruid toelaat omdat de planten diep wortelend zijn. De bovenste acht centimeter wordt afgedekt met een speciaal samengesteld mengsel van lavagesteente. In deze laag worden de planten geplant. De lava houdt kiemend onkruid grotendeels tegen en zorgt voor een goede waterhuishouding van de planten. Het heeft verder ook een waterbergend vermogen waardoor een dergelijke tuin goed bestand is tegen extreme hoosbuien en overvloedig water. In droge periodes voorkomt de lava juist uitdroging van de grond en de planten. Afgelopen jaar is de border in de Tuinen amper gesproeid.

Aanleg en beheer
Het allerbelangrijkste bij de aanleg is een goed bewerkte bodem, vrij van wortelonkruiden en een goede structuur. Wanneer de bodem op orde is, volgt een snel gesloten vegetatie met een combinatie van solitair, structuur, accent en begeleidingsplanten. Het onderhoud is tot een minimum beperkt aangezien er alleen maar gemaaid hoeft te worden, daardoor zijn de beheerkosten ook lager. Doordat dit concept is bedacht vanuit de visie van het beheer, al jarenlang wordt toegepast en doorontwikkeld heeft de praktijk zich ondertussen bewezen. “Prairie Garden wordt al door veel gemeenten in Nederland toegepast. Het leukst blijft toch de complimenten van inwoners die gemeenten krijgen na de aanleg van de kleurrijke borders”, aldus Laurens Lageschaar.